تاثیر ایرانیان بر صنعت عطرسازی

تاریخچه عطر سازی به دوران‌های باستانی بازمی‌گردد و می‌توان گفت که عطر در فرهنگ و تاریخ ایران جایگاه مهمی داشته است. عطر در ایران از هزاران سال پیش به عنوان نمادی از زیبایی و شیوه زندگی استفاده می‌شده است. حال که قرار است درباره سهم ایران در عطرسازی بدانیم .

باید اول تاریخچه‌ای از آن و عملکرد آن نیز بدانیم. ایران نیز در زمان‌های بسیار دور یعنی ۴ هزار قبل از میلاد، روی به این صنعت آورده و پادشاهان و درباریانظ علاقه به استفاده از عطر و ادکلن داشته‌اند. در کاشان عطرهایی سنتی بصورت تقطیر به وجود می‌آمدند و به فروش می‌رسیدند. امروز هم که می‌دانید کاشان یکی از قطب‌های قدرتمند در گلاب‌گیریست که خود نشان از قدمت محصولات معطر دارد همچنین عده ای از مورخان  بر این باور هستند که شهر سیلک درکاشان با بیش از هفت هزار سال قدمت کهن ترین شهر جهان به شمار میرود.جالب است بدانید که قدیمی ترین ظروف عطر در همین منطقه با حدود4000 سال قدمت کشف شده است.  گلاب گیری : قدمت کاشت گل رز در ایران به حدود 7000 سال می‌رسد و این نوع کشت از کاشان به سراسر دنیا منتقل شده است مشهورترین مراسم کاشان همه ساله از نیمه‌ اردیبهشت تا نیمه‌ خرداد برگزار و در آن روش تهیه گلاب از گل رز (محمدی) به شیوه سنتی و با استفاده از فرآیند تقطیر از هنرهای باستانی ایرانیان انجام میشود برای دیدن این آیین جذاب هر ساله بیش از یک میلیون گردشگر از سراسر دنیا در این مکان حضور پیدا میکنند.

شروع تحقیقات ماده معطر در ایران توسط ابن سینا همه ما ابن‌سینا را پزشک می‌دانیم و هنوز هم نسخه‌های او در زمینه‌های مختلفی سرلوحه کار ماست. اما او نه تنها علم طب می‌دانسته بلکه در عصاره‌گیری از گل‌ها و گیاهان، مهارت عجیبی داشته است. او اولین عصاره‌گیری را از گل رز آغاز کرد که بر روی آن تحقیقات بسیاری انجام شد. و سپس آن را با گل‌ها و روغن‌های متفاوت مخلوط کرد و به عطرهای عالی و معطری دست یافت. پس از آن بسیاری از دانشمندان به دنبال گیاهان معطر در کوه‌ها می‌گشتند و روی این مسئله به دقت تحقیق و تفحس می‌کردند تا به نتایج خوبی دست یافتند. نتیجه تحقیقات آن‌ها به این شکل بوده:

• بوی بدن آهوی ختن: که با مالیدن بدن خود بر درختان سعی در مشخص کردن قلمروی خود دارد. از این رو در نگاه اول، دانشمندان احساس کردند این عطر مربوط به تنه درختان است اما کم کم متوجه این مسئله شدند. از آن پس شکار آهو مد شد و بوی بدن آن را برای عطر مورد استفاده قرار می‌دانند که به آن مشک گفتند.
• نوعی جانور آفریقایی به نام سیویت: این حیوان در آفریقا یافت شده و دارای کیسه‌ای در بدن خود است. بوی معطر که از بدن او متساعد می‌شود، دقیقا مربوط به همین کیسه بوده که به مشک سیویت مشهور است.
• خرگوش کوهی: در بدن خرگوش کوهی، سنگ‌هایی پدیدار می‌شود که با پاکسازی به بوی معطری می‌رسد.
• سگ آبی: از بدن سگ آبی، ماده‌ای به نام کاستوریوم خارج می‌شود که معطر است.
• نهنگ عنبر: حتما تا به حال درباره ماده معطر عنبر شنیده‌اید. این ماده استخراجی از بدن نهنگ عنبر است.

پس تا اینجا متوجه شدیم که تمامی مواد معطر مربوط به گیاهان نیست و از بدن جانوران نیز ساخته می‌شوند.

دو دانشمند بزرگ تاثیر گذار در این صنعت

عبدالله بن سینا (ابن سینا)

ابن سینا، پزشک، دانشمند و فیلسوف مسلمان، همچنین به عنوان یکی از پیشگامان در زمینه عطرسازی در جهان شناخته می‌شود. او در اثری به نام “الشفاء” (المنطق) به عطرسازی اشاره کرده و روش‌های مختلف تهیه عطر را تشریح کرده است.

ابن سینا به عنوان نخستین ابداع کننده روش‌های عطرسازی است، در کتاب خود به استخراج عطر از گل‌ها، سنبل، عنبر، گیاهان دارویی و سایر مواد طبیعی می‌پردازد. وی روش‌های مختلفی را برای تهیه‌ی عطر و عصاره از این گیاهان توصیف کرده است، از جمله تقطیر، استخراج با روغن، خمیرسازی و ترکیب مواد مختلف برای بویایی و طعم‌دهی مطلوب.

ابن سینا توصیه کرده است که عطرسازان برای تهیه‌ی عطر و عصاره، گیاهان را بهترین زمان برداشت کنند و از روش‌های استخراج موثر استفاده کنند تا بهترین نتیجه را بدست آورند. وی همچنین به اهمیت استفاده از مواد طبیعی و خالص در تهیه‌ی عطر و عصاره در این کتاب تاکید می‌کند.

ابوریحان بیرونی

از دانشمند و شاعر ایرانی در قرون وسطی، در کتابش به نام “الجامع للادویه و المعجونات” به بررسی دستورالعمل‌های تهیه عطر و اسانس‌ها پرداخته است. او به عنوان یکی از نخستین مورخان و جامعه‌نگاران عطرسازی شناخته می‌شود و تجربیات خود را در این زمینه ثبت کرده است.

اشاره به همین موارد کافی است برای این که نشان دهیم تاریخچه عطر در ایران بسیار غنی بوده است. توجه کنید که این اشخاص تنها چند نمونه از عطرسازان و دانشمندان عطرساز در ایران باستان هستند و ممکن است دیگر شخصیت‌ها و نام‌ها نیز وجود داشته باشند که در منابع تاریخی ثبت نشده‌اند. در زمان معاصر میتوانیم به اقای حمید مراتی کاشانی که از پرفیومر های مطرح برند مارلی هستند: حمید مراتی کاشانی یکی دیگر از مشهورترین عطرسازهای دنیا که در حال حاضر مشغول فعالیت در حوضه عطرسازی بوده، حمید مرآتی کاشانی است. او از پدری ایرانی و مادری آلمان ی در کشور آلمان به دنی ا آمده است. بعد از گذشت ۲ سال از تولد خود )در سن دو سالگی( همراه پدر و مادرش به زادگاه پدری خود کاشان سفر کرد و تا ۱۴ سالگی در ایران زندگی کرد. زمانی که او در مراسمهای گالبگیری کاشان واقع در شهر قمصر شرکت میکرد متوجه شد که به رایحه ها و عطرسازی علاقه شدیدی دارد.وی دانش خود را در حوضه عطرسازی گسترش داد و اکنون در شرکت معروف عطرسازی فرمنیخ سوئیس واقع در امارات مشغول به کار است. او برای ساخت و ترکیب روایح از نتهای شرقی و گل ی در عطرهای زنانه و مردانه استفاده میکند که توانسته است توجه بس یاری از عالقمندان عطر را به سمت خود جلب کند. این عطرساز ایرانی موفق تا به امروز ۱۸ رایحه جدید ساخته و خاطرهای ماندگار از خود در ذهن عالقمندان گذاشته است.معروفترین عطرهایی که حمید مرآتی کاشانی خلق کرده است از برند معروف مارلی بوده که عبارتند از: عطر لیتون مارلی و ادکلن مارلی پگاسوس.

وسیله و روش‌های تولید عطر در ایران باستان

در ایران باستان، تولید عطر با استفاده از روش‌ها و وسایل مختلفی صورت می‌گرفت. این روش‌ها و وسایل ممکن است در طول زمان و در مناطق مختلف متغیر باشند. در ادامه به بررسی تاریخچه عطر در ایران و استفاده از وسایل و روش‌های معمول تولید عطر اشاره خواهیم نمود:

1.تقطیر

تقطیر یکی از روش‌های پرکاربرد در تهیه عطر در ایران باستان بود. در این روش، گیاهان معطر و دارویی در آب جوش قرار می‌گرفتند و بخارهای حاصله از آن‌ها با استفاده از یک سیستم تقطیر جمع‌آوری می‌شدند. سپس این بخارها تبخیر می‌شدند تا به عنوان عطر استفاده شوند.

2.خمیرسازی

در خمیرسازی، مواد معطر مانند گیاهان، رزین‌ها و اسانس‌ها با استفاده از مواد چسبنده مختلف مانند موم یا روغن‌ها ترکیب می‌شدند. این خمیرها سپس به شکل‌های مختلف مدل می‌شدند و به عنوان عطر استفاده می‌شدند.

3.استخراج با روغن

در این روش، مواد معطر در روغن‌های معدنی یا روغن‌های گیاهی خاصی قرار می‌گرفتند. این فرآیند شامل خمیرسازی مواد معطر با روغن و سپس جدا کردن اسانس‌ها و عطرها از مخلوط حاصل می‌شد. تاریخچه عطر در ایران بسیار غنی است، بسیاری از بانوان، مواد معطر مانند گل‌ها و اسانس‌ها در پارچه‌های نخی یا جنس‌های دیگر می‌پیچیدند و روی لباس های خود می گذاشتند و یا این پارچه‌ها را با دستکاری و مالش به عنوان عطر استفاده می‌کردند.

در نهایت امروزه شرکت هایی با اصالت ایرانی مانند برند یانی با 14 سال تجربه پیشرو در این صنعت هستند و در سطح بین الملل فعالیت میکنند.